12 Ağustos 2013 Pazartesi

Dini Tasavvufi Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri Ve Türleri

Dini-Tasavvufi Türk edebiyatına Tekke edebiyatı da denir.

Tekke Edebiyatı nazım türleri şunlardır:

1. İlâhi

Allah aşkını konu edinen, Tanrıyı övmek, ona yalvarmak için yazılan/söylenen şiirlerdir. Özel bir ezgiyle okunur. İlâhiler tarikatlere göre türlü adlar alır: Mevlevilerde âyin, Bektaşilerde nefes, Alevilerde deme (deyiş, deme), diğer tarikatlerde de cumhur yada ilâhi denir. Deme, Alevi ve Kızılbaş şairlerine aittir. Bestelenir. 8'li kalıpla söylenir.İlâhileriyle en çok Yunus Emre (XIII. yy.) ünlenmiştir. İlâhi, yedili, sekizli ve on birli hece ölçüsüyle yazılır. Dörtlük sayısı 3-7 arasındadır.

Kafiye düzeni koşmaya benzer: abab cccb dddb... İlk dörtlüğün uyak düzeni xbxb ya da aaab şeklinde de olabilir.

2. Nefes

Bektaşi şairlerinin yazdıkları tasavvufi şiirlerdir. Nefeslerde genellikle tasavvuftaki vahdet-i vücut (varlığı birliği) kavramı anlatılır. Bunun yanı sıra Hz. Muhammet ve Hz: Ali için övgüler de söylenir. Nefeslerde kalenderane ve alaycı bir üslüp göze çarpar. Edebiyatımızda Pir Sultan Abdal nefesleriyle ünlüdür.

3. Nutuk

Tekke önderlerinin tarikate yeni giren dervişlere tarikatin ilkelerini öğretmek macıyla söyledikleri didaktik şiirlerdir.

4. Devriye

İlâhiye benzer. Ezelden beri var olan insan ruhunun Allah'tan gelip tekrar Allah'a dönmesi düşüncesini işleyen şiirlerdir.

5. Şathiye (Şathiyat-ı Sofiyane)

Dinin ilkelerinden, inançlardan teklifsizce ve alaycı bir dille söz ediyormuş gibi söylenen şiirlerdir. Görünüşte saçma sanılan bu şiirler aslında toplumun ve insanların eleştirisini yapmakta ve tasavvuf kavramlarını anlatmaktadır. Bunlara genellikle Bektaşi şairlerinde rastlanır.

1 yorum: