13 Ağustos 2013 Salı

Mahkeme Nedir

Bir yargıçtan ya da bazen savcı ve yargıçlardan oluşan bir kurulun, yargı görevini yerine getirdikleri yargı merci ya da yeri.

Avrupa'da, savaş, barış gibi diğer konularda olduğu gibi, hukukun da temsilcisi 12. yüzyıla kadar ya kral ya da padişah gibi ülkenin ya da toprak bütünlüğünün başında bulunan kişi ve yönetimde bulunan diğer kişilerdi. 12. yüzyıl başlarından itibaren, öğrenim gören hukukçuların sayıca artmasıyla birlikte, bir hukuk mesleği ortaya çıkmaya başladı. Öte yandan hukuk ve idare işleri de zamanla ayrılmaya başladı. Bu iki gelişme sonucunda, mahkemeler de, ceza mahkemeleri, temyiz mahkemeleri, idari mahkemeler ve bunlara bağlı alt mahkemeler gibi işlevsel bir ayrıma doğru gelişme gösterdi.

Osmanlı Devleti'nin yargı sistemi şeriye mahkemelerinden oluşmaktaydı. Bunlar davalara şeriat hükümlerine göre bakan kurullardı. Padişah adına yargı yetkisi, şeriye mahkemesine başkanlık eden başkadı, kadı ya da naipte olurdu. Çok yönlü davalarda davaya müftü de katılırdı. Bir yerde mahkeme kurulabilmesi için padişahın o yere bir kadı ya da vekilini ataması gerekirdi. Şeriye mahkemelerinin yetki alanı, yasakname ve kanunnamelerin uygulanması, ticaret, hukuk ve ceza davaları, devlet alacaklarının tahsili, her türlü belgenin düzenlenmesini kapsardı.

Tanzimat sonrası, 1864'te nizamiye mahkemelerinin kurulmasıyla şeriye mahkemelerinin yetki alanı daraldı. 1917'de Adliye Nezaretine bağlanan şeriye mahkemeleri, 1924'te halifeliğin kaldırılmasıyla birlikte son buldu.

Cumhuriyet sonrası Türk yargı sistemi anayasa yargısı, idari yargı, adli yargı ve askeri yargı olmak üzere dört bölüme ayrıldı. Buna göre;

Anayasa Mahkemesi, yasaların, yasa hükmünde kararnamelerin ve TBMM'nin iç tüzüğünün anayasaya uygunluğunu denetler.

İdari yargı askeri ve sivil olmak üzere iki ayrı mahkeme sistemince yerine getirilir. Askeri Yüksek İdari Mahkemesi, askeri idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkları çözer. Genel idari yargı alanının en yüksek merci Danıştay'dır. Danıştay, idari mahkemelerce verilen kararları inceler, yasada gösterilen bazı davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. Danıştayın altında yer alan idare mahkemeler, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleridir. Genel ve katma bütçede gösterilen giderlerin yapılmasından sorumlu kamu görevlilerinin hesap işlemlerini kesin hükme bağlamakla görevli olan Sayıştay bir başka idari yargı merciidir. Askeri yargıyla görevli mahkemelerin verdiği karar ve hükümlerin son inceleme mercii ise Askeri Yargıtay'dır.

Adli yargı, diğer üç yargı türü dışında kalan etkinlikleri kapsar. En yüksek mahkemesi Yargıtaydır. Adli yargı ceza yargısı ve hukuk yargısı olmak üzere iki kategori altında şekillenmiştir. Genel ve özel, ayrıca sulh ve asliye olarak ikiye ayrılan ilk derece adliye mahkemeleri sulh hukuk, sulh ceza, asliye hukuk, asliye ceza, asliye ticaret mahkemeleri, iş ve tapulama mahkemeleri gibi belirli uyuşmazlıklara bakmak üzere özelleşmiş mahkemelerden oluşur.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder