Ergenlik dönemi, çocukluktan erişkinliğe geçişin yaşandığı çok önemli bir çağdır. Başlangıç ve bitiş zamanları kesin sınırlarla belirli değildir. Genellikle 10-20 yaşları arasındaki evre, ergenlik dönemi olarak kabul edilir. Bu dönemin belirgin özelliği hızlı bir büyüme ve gelişme görülmesidir.
Ergenlik belirtilerinin görülmeye başlamasında kişiler arasında 5-6 yıllık farklar olabilir.
Bu fark doğaldır; çünkü ergenlik özelliklerinin başlamasında çevrenin, aileden gelen kalıtsal özelliklerin ve ruhsal etkenlerin rolü vardır.
Ergenlikte Büyüme, Gelişme ve Olgunlaşma
Büyüme; en genel tanımıyla, bedenin fiziksel olarak irileşmesidir. Ancak yalnızca büyüyor olsaydık iri, şişman bebekler olurduk. Bedenimiz büyür, aynı zamanda "gelişme" gösterir, beyin ve sinir sistemimiz farklılaşır, beden yapımız değişir, yeni hormonal etkileşimler ortaya çıkar.
Yürüme, konuşma, kızlarda âdet görme, erkeklerde gece boşalmaları gibi devrelere geçiş ise "olgunlaşma" sonucunda olur. Olgunlaşma, kalıtsal olarak belirlenmiş "hazır oluş zamanı"ndan önce ve sırası gelmeden ortaya çıkmaz. Örneğin iki aylık bir bebek, ne yapılırsa yapılsın, yürümeye başlayamaz
Ergenlik döneminin ilk yıllarında bedeninizdeki hızlı gelişmelere ayak uydurmanız zaman alabilir. Kendinizde ve arkadaşlarınızda gördüğünüz değişiklikleri merak edersiniz. Bedeninizdeki gelişme ve değişmeyi daha iyi anlayabilmek ve özümseyebilmek için de fırsat bulduğunuz her an aynanın karşısına geçmeniz doğaldır.
Ergenlik Döneminin Fiziksel Özellikleri
Bu dönemde, erkeklerde ve kızlarda çok önemli bedensel değişimler olur. Bu değişimlerin yıllara yayılması, dolayısıyla sizlere özümseme olanağı yaratması rahatlatıcıdır.
Kızlar, ergenlik dönemine erkeklerden yaklaşık iki yıl daha erken girer. Boy ve kilo artışı da erkekler ve kızlar arasında farklılık gösterir. Erkeklerde boy uzaması daha fazla olur. Bu uzama erkeklerde yılda ortalama 10 cm, kızlarda ise 8 cm kadardır.
Tüm ergenlik dönemi boyunca kızlar 18-23 cm erkekler ise 25-30 cm uzar.
Ergenlik çağındaki kızlarda; boy uzar, kilo artar, memeler belirginleşir, ağırlıklı olarak kasık bölgesinde ve koltuk altında olmak üzere bedenin diğer bölgelerinde kıllanma olur. Kas ve daha çok yağ dokusu gelişimi ile, beden hatları yeni biçimini kazanır. Saç ve derilerinde yağlanma artabilir. Bunun sonucu olarak sivilceler ve siyah noktalar oluşabilir.
Kızlarda bu döneme özgü görülen en önemli değişiklik, üreme organlarında gelişme ve ileride söz edeceğimiz her ay yumurta hücrelerinin salınması ve âdet görmenin başlamasıdır.
Ergenlik çağında erkeklerde; boy uzar, kilo artar, kas gücü gelişir. Ses önce çatallanır, sonra kalınlaşır, sakal ve bıyıklar çıkmaya başlar. Kasık, koltuk altı ve göğüs bölgelerinde yoğun şekilde kıllanma olur.
Üreme organları gelişir, penis sertleşmesi ve sperm üretimi başlar. Erkeklerin de saç ve derilerinde yağlanma artabilir, sivilceler ve siyah noktalar oluşabilir.
Ergenlik Döneminin Zihinsel, Ruhsal ve Sosyal Özellikleri
Ergenlik döneminde, zihinsel düzeyiniz de hızla gelişir. Artık bir konuyla ilgili daha çok seçeneği aynı anda düşünüp, sonuca yönelik seçim yapabilirsiniz.
Bu dönemde elbette kendinize özgü fikirler de geliştiriyorsunuz. Ancak başlangıçta henüz çok yönlü düşünme yeteneğiniz oluşmadığı için, bazı fikirlere körü körüne bağlanabilir veya kuvvetle savunduğunuz görüşünüzden kısa sürede vazgeçebilirsiniz. Çünkü çok yönlü düşünme yeteneği deneyimle, eğitim ve bilgiyle kazanılır ve zenginleşir.
Ergenlik ile birlikte, soyut değerlendirme yapabilme yeteneğini de kazanırsınız. Bu yetenek size, olaylara çok yönlü bakabilme, en iyiyi tüm insanlara sunabilme, insan yaşamının değeri gibi kavramları ele alabilme olanağı sağlar.
Ergenlik dönemi, duygulardaki çeşitlilik ve iniş çıkışlarla da bilinir. Yeni duyguları tatmak, bunları uç boyutlarda yaşamak, coşku verdiği kadar yorucu da olabilmektedir. Değişime açıklık, yenilikleri deneme çabası da güzel ve geliştirici tutumlardır.
Bu dönemde sizler acımasız birer eleştirmen olur, herkes ve her şey hakkında bazen peşin yargılara da varabilirsiniz. Kendinizi başkalarının yerine koyarak onun açısından duygu ve düşünceleri anlama ve paylaşmaya çalışırsanız "eş duyum" (empati) yeteneğiniz gelişecek, bu sizi bağnazlık ve tek yönlü düşünmekten kurtaracaktır.
Ergenlik döneminin başlangıç günleri, ruhsal ve bedensel değişimlerin neler olduğunun fark edildiği ve anlaşıldığı dönemlerdir. Bunu izleyen yıllarda, artık kendinizi tanıdığınız biçimi ile çevrenizdekilere kabul ettirme çabasına gireceksiniz; bağımsızlığınızı doyasıya yaşamak en büyük uğraşınız olacak. Bu nedenle zamanınızı daha çok ev dışında geçirmeye çalışacak ve nerede olduğunuzun sorulmasını da kimliğinize yapılan bir saldırı gibi algılayabileceksiniz. Gidilecek yerler ve dönüş saatlerinin tartışılması sancılı olabilir. Nereye gittiğinizin ve ne zaman döneceğinizin konuşulması bir denetim değil, birlikte yaşayan insanların birbirlerine saygılarının gereğidir ve aile üyelerinin birbirlerini önemsediğinin bir göstergesidir. Bu dönemde pek çok gencin, büyüklerin önerilerini kendilerine yönelik aşırı karışmalar olarak algıladıkları görülmektedir. Üşüdüğünü ve kazağını giymesi gerektiğini düşünen bir gence annesi "Kazağını giy, üşüyeceksin." derse, genç genellikle "Üşümüyorum." diyerek kazağını giymez. Burada önemli bir nokta gözden kaçmaktadır. Bu genç tepki göstermek adına kendi istediğini gerçekleştirememektedir. Tepkisel davranmaktan uzaklaşma, ruhsal olarak büyümenin önemli bir göstergesidir. Ergenlik döneminde kendi kararlarınızı vermek ve bir an önce özgür olmak isteyebilirsiniz. Tümüyle bağımsız olmak eğitim ve deneyim birikimiyle kazanılır. Bu nedenle bu dönemde anne, babanıza kulak vermenizde yarar vardır.
En güzeli evinize ve sevdiklerinize BAĞLILIĞINIZI sürdürerek BAĞIMSIZLIĞINIZI kazanmanızdır.
Ergenlik döneminde aile içi ilişkiler:
Ergenler, bağımsızlık istekleri doğrultusunda anne, baba ve ailedeki diğer büyükleriyle bazı tartışmalar yaşayabilir. Bu çatışmalar genellikle gündelik konulardadır; kiminle arkadaşlık edileceği, zamanın nasıl geçirileceği, ne yeneceği, ders çalışmanın nasıl olacağı gibi.
Sorunlar karşılıklı birbirini dinlemeyle, kızgınlığa ve kırgınlığa düşmeden, hoşgörü ve yapıcı tartışmayla çözülebilir.
Bazı durumlarda anne, baba ya da büyüklerinizle aranızda ciddi gerginliklerin oluşması da söz konusu olabilir. Çözüm için destek gereksinimi duyulan bu gibi durumlarda, sorunlar büyümeden çocuk ve ergen ruh sağlığı alanında çalışanlardan yardım istemek gerekir.
Ergenlik döneminde arkadaşlarla ilişkiler:
Bu yaşlarda çocukluk yıllarına göre arkadaşlarla ilişkilerin niteliğinde de önemli değişimler yaşanır. Türü ve biçimi değişse de oyunların arkadaşlarla ilişkilerde hâlâ çok önemli yeri vardır. Ancak eskiden daha çok oyun ağırlıklı olan ilişkilerde artık uzun söyleşilerin ve birlikte olmanın verdiği keyif de ortaya çıkar.
Bu yaşlarda giyim şekli, saç biçimi gibi konularda arkadaşlar gittikçe daha fazla belirleyici olur. Sizler de arkadaşlarınız gibi görünmek ve davranmak isteyebilirsiniz.
Bu yaşlarda arkadaşlarınızla ilişkiler konusunda da değişimler yaşayabilirsiniz. Ortak değişim ve sorunlar yaşadığınız, sizinle aynı cinsiyetteki kişilerle daha yakın ilişki içine girersiniz. Bu dönemin özellikle ilk yıllarında kız çocuklar kız arkadaşlarıyla, erkek çocuklar ise erkek arkadaşlarıyla daha yakın olurlar.
Kızlar az sayıda kişiyle yakın arkadaşlık kurar, her etkinliği aynı arkadaşlarla paylaşmaktan zevk alır. Erkeklerin daha çok sayıda arkadaşı olur ve değişik etkinlikleri farklı arkadaşlarla yapmaktan zevk alabilirler. Örneğin; top oynamak için ayrı ya da ders çalışmak için ayrı grupları seçebilirler.
Ergenlik döneminde karşı cinsiyet (kızlar için erkekler, erkekler için kızlar), biraz uzaklaşılan ancak bir ölçüde de çekici bulunan ve merak edilen bir özellik kazanır. Genel olarak karşı cinsiyetle iyi dostlukların, arkadaşlıkların gelişmesi biraz daha ileri yaşlara (16-17) kayar. Ancak gelişimsel özelliklerde olduğu gibi, arkadaşlıklarda da önemli bireysel farklar olabilir.
Bu yaşlarda kızlarla erkeklerin arkadaşlık etmesi; yaşama hazırlanmaları, kendilerini daha iyi tanımaları, olayları olumlu algılamaları için çok yararlıdır. Cinsiyet farkı gözetmeksizin kuracağınız arkadaşlıklar sanatı, sporu ya da günlük etkinliklerinizi daha anlamlı kılacaktır.
Bazı kişiler kızlarla erkeklerin ancak flört ilişkisi içinde birlikte olabileceklerini düşünmektedir. Bu tür bir yaklaşım, kızlarla erkekler arasında sağlıklı dostlukların ve dayanışmanın oluşmasını engelleyebilir. Değişik bakış açılarının paylaşımı sizleri çok daha zenginleştirecek ve sosyalleştirecektir.
Sanatsal etkinlikler, çevrenizle ilişkilerinizde size çok yardımcı olacaktır. Sanat aracılığı ile diğer kişilerin duygu ve düşüncelerini paylaşabilme olanağınız artar. Sinema, tiyatro ve müzik gibi sanatsal katılımlar, gelişiminizi sağlam temele oturtmak için çok uygundur.
Başkalarına benzemeli misiniz?
Bedensel özellikleriniz, duygularınız, zekânız, hoşlandığınız şeyler, yapabildikleriniz ve yapamadıklarınızla siz "biriciksiniz, teksiniz".
Bazı yönlerden başkalarına benzer, bazı yönlerden benzemezsiniz. Arkadaşlarınız kadar hızlı koşamayabilirsiniz, ancak belki daha iyi şarkı söylüyorsunuzdur. Başkalarının hoşlandığı şey sizin için çekici olmayabilir. Kısacası siz sizsinizdir.
Biraz düşününce kendinizi tanımlamak için ne kadar çok sıfat bulabileceğinizi göreceksiniz. Bunu yaptıkça kendinizi daha fazla tanımaya başlayacaksınız. Bundan sonraki adım, sizi siz yapan özelliklerinizi geliştirmek ve bu özelliklerle barışık yaşamayı başarmaktır.
Düşünceleriniz, duygularınız ve bedeniniz sizindir.
Bedeninizi, duygu ve düşüncelerinizi geliştirmek ve korumak artık sizin görevinizdir. Bu size bir sorumluluk yüklemekle birlikte, bu sorumluluğun onurunu da vermektedir. Bu nedenle, istemediğiniz ve kendinizi rahat hissetmediğiniz biçimde size yaklaşan kişilerin durdurulması en önemli haklarınızdandır. Bunu yapan bir arkadaşınız, büyüğünüz ya da tanımadığınız bir kişi olabilir. Böyle bir durumda hiç çekinmeden güvenebileceğiniz büyüklerinizden ve ilgililerden yardım isteyebilirsiniz.
Güzel duygularınızı ve düşüncelerinizi olduğu kadar, korku, kaygı ve öfkelerinizi de paylaşabilmeniz sizi rahatlatacaktır. Ayrıca sorunlar yaşandığında pek çok farklı çözüm yolunun bulunabileceğini de unutmayın.
Gereksinim duyduğunuzda sağlık kuruluşlarına başvurmaktan, çocuk ve ergen ruh sağlığı alanında çalışanlardan yardım istemekten çekinmeyin.
Serbest Zaman Etkinlikleri
Spor, sosyal ve kültürel etkinlikler; bireysel ve sosyal varlığınızın gelişmesine, kimliğinizin oluşmasına yardımcı olur.
Müzik, tiyatro ve halk oyunları gibi serbest zaman etkinlikleri sizi kültür ve sanat ortamı içine yöneltir. Toplumsal ve evrensel kültürü tanımanıza yardımcı olacak bu ortamlar aracılığı ile arkadaş edinir, sosyal çevre kazanırsınız.
Ayrıca serbest zaman etkinlikleri; size toplumun değerlerini, kendinizi ve başkalarını tanıma olanağı da sunar, toplumsal yaşamda rol ve sorumluluk almanıza yardımcı olur.
Spor ise bedeninizi tanıma ve işlevlerini geliştirme olanağı sağlar. Aynı zamanda kişisel, sosyal ve kültürel yönlerden gelişmenize yardımcı olur
Ergenlikte Bilinçli ve Dengeli Beslenme
Ergenlik döneminde kilonuz belirgin biçimde artar. Erkeklerde daha çok kas, kızlarda ise yağ dokusu gelişimi olur. İşte bu aşamada aşırı kilo alımı, şişmanlık sık görülen yakınmalardır. Aslında ergenlik döneminde bedeninizde yağlanma olması doğal bir gelişmedir.
Doğru beslenmeniz sağlıklı bir şekilde büyüyebilmenizi ve gelişmenizi sağlar. Dengeli ve bilinçli beslenme, kilo konusunda olduğu kadar, bu dönem gençlerince çok önemsenen "ergenlik sivilceleri" üzerinde de olumlu etki yapar.
Erkeklerde hızlı büyüme döneminin başlangıcında yağ oranı artar. Bu nedenle 11-12 yaşlarında biraz şişmanca görünebilirler. Bazı erkek çocuklarda yağ dokusunun kalçalarda ve göğüste toplanması, gelecekteki beden görünümleri ile ilgili kaygı duymalarına yol açabilir. Sağlıklı beslenme, spor ve biraz da sabır bu sorunu çözecektir. Çünkü erkekler daha sonra hızlı büyüme döneminde yağ kaybederek inceleceklerdir.
Kızlarda 6 yaşından başlayarak, bedenlerindeki yağ miktarı sürekli olarak yavaş bir şekilde artar. Yağ birikimi, karın bölgesinden göğüsler ve sırtın üst kısımlarına doğru yer değiştirir. Ergenlik döneminin başlangıcında kızlar da toplu görünebilirler. Zamanla boyları uzar ve incelirler. Spor ve dengeli beslenmenin yardımı ile sağlıklı bir görünüme kavuşacaklardır.
Bu dönemde beslenmede nelere dikkat etmeliyiz?
Bu dönemde oluşturulan beslenme alışkanlığı tüm yaşam boyunca sürecek ve sonraki sağlığınızı da doğrudan etkileyecektir.
Bu yaşlardan başlayarak, aşırı tuzdan ve yağlı besinlerden uzak durun. Aç kalmayın, ama yalnızca tatlı ve unlu besinler de yemeyin.
Okulda ayaküstü bir şeyler yerken de sağlığınızı koruyabilirsiniz. Bu tür ayaküstü beslenmede elma, portakal gibi meyveler; yumurta, çorbalar, yoğurt, ince kepekli ekmek arasında tavuklu, peynirli sandviçler yenebilir. Bu besinler hem bedeninizin sağlıklı büyümesini destekler hem de istemediğiniz kiloların oluşmasını engeller.
Meyveler de kek ve tatlılar kadar güzeldir. İçecek olarak da taze sıkılmış meyve suları, ayran, süt içilmesi yararlıdır. Kola ve gazoz yararlı olmadıkları gibi fazla şekerli olduklarından kilonuzun artmasına da neden olurlar.
Yiyecekleri yavaşça, iyice çiğneyerek yemelisiniz. Hızlı yemek yerseniz, doyma duygusu oluşana kadar daha fazla yiyeceğiniz için, hızlı yemek kilo almanıza neden olabilir.
Kızlarda, özellikle âdet görmeye yakın, tatlı besinlere istek biraz artar. Bu dönemde çikolata ya da tatlı yerine meyve yemek fazla kilo almanıza engel olur.
Sabah kahvaltısı, okula gecikme kaygısıyla genellikle ihmal edilir; oysa aç kaldığınız için kan şekeriniz düşerse, düşünme ve algılama gücünüz azalır, başarınız düşer. Ayrıca sabah yediğiniz besinleri kolayca yakabileceğiniz için kahvaltı şişmanlatmayan bir öğündür. Bu nedenlerle, olanaklarınız ölçüsünde, kahvaltı yapmadan evden çıkmayın.
Ergenlerin ideal beden görünümü nedir?
Televizyon ve dergilerde ideal beden yapısına sahip gibi gösterilen mankenlere ya da sporculara benzemeyi isteyebilirsiniz. Oysa herkesin kendine özgü bir beden yapısı vardır. Bu beden yapısı doğal olarak o kişiye uyar ve yakışır. Siz de kendinize özgü yanlarınızı fark edin.
Saçlarınızın ve gözlerinizin rengi, boy uzunluğunuz başkalarından farklı olduğuna göre kilonuz da farklı olacaktır. Aşırı şişman ya da zayıf olmadıkça kendiniz gibi olmanız en idealidir. Bunu sağlayabilmek için, sevdiğiniz ya da koşullarınıza uygun bir sporu mutlaka yapın.
Ergenlik döneminde diyet yapmak sakıncalı mıdır?
Gazete ve dergilerde çıkan diyetler genellikle sağlıklı zayıflama uygulamaları değildir. Bedeninizin henüz gelişimini tamamlamadığını ve gerçek biçiminizin belirlenmediğini unutmayın.
Kilonuzun fazla ya da az olduğunu düşünüyorsanız, boy ve kilo oranınızın uygunluğu konusunda merak ettikleriniz varsa beslenme uzmanlarına ya da hekimlere danışın. Konusunu bilen bir uzman gözetimi olmadan yapacağınız zayıflama rejimleri olumsuz sonuçlar yaratabilir.
Fazla kilo durumunda yapabileceğiniz bir diyetten daha iyisi, bedeninize uygun bir sporu yapmanız ve sağlıklı beslenmenizdir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder